พระเจ้าชัยวรมันที่ 7

 พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เสวยราชสมบัติที่กรุงยโศธรปุระ (นครธม ในประเทศกัมพูชาปัจจุบัน) ทรงเป็นกษัตริย์นักรบผู้กล้าหาญ เก่งกล้า เป็นนักก่อสร้างปราสาทที่ยอดเยี่ยม มีอาณาเขตกว้างใหญ่ไพศาลและเป็นกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดองค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์มหิธรปุระ ผู้ครองอาณาจักรเมืองพระนคร พระองค์เป็นผู้สร้างปราสาทเป็นจำนวนมากในนครธมปัจจุบัน เช่น ปราสาทบายน ปราสาทตาพรหม ปราสาทนาคพัน ปราสาทสระสรง ปราสาทบันทายกะเด็ย เเละทรงสร้างปราสาทอื่นๆทั่วราชอาณาจักรของพระองค์อีกมากมาย จนมีผู้กล่าวว่า หากเอาหินที่สร้างปราสาทของกษัตริย์ทุกพระองค์ในยุคเจมรโบราณมากองรวมกัน ก็ไม่เท่ากับของพระองค์เพียงผู้เดียว

เหตุการณ์สำคัญในรัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ คือการเกิดโรคระบาดอย่างร้ายแรง ประชาชนได้รับความเดือดร้อนเป็นจำนวนมาก ดังข้อความจารึกที่อโรคยศาลของพระองค์ทุกหลักว่า “ โรคทางกายของประชาชนนี้ เป็นโรคทางจิตที่เจ็บปวดยิ่ง (ของพระองค์) เพราะความทุกข์ของราษฎร แม้มิใช่ความทุกข์ของพระองค์ แต่เป็นความทุกข์ของเจ้าเมือง” เมื่อพระองค์เป็นเจ้าเมืองจึงไม่อาจทนเห็นความทุกข์ร้อนของประชนได้ พระองค์จึงสร้างอโรคยศาลขึ้นทั่วประเทศเพื่อต่อสู้กับโรคที่กำลังระบาด

อโรคยศาล หรือสถานพยาบาล มีมากถึง ๑๐๒ แห่ง มีศิลาจารึกคู่กับอาโรคยศาลเกือบทุกแห่ง และข้อความจารึกเกือบเหมือนกันทุกประการ คือเริ่มต้นด้วยบทนมสัการพระพุทธเจ้าในตรีกายคือ พระธรรมกาย พระสัมโภคกาย และ พระนิรมานกาย แล้วกล่าวถึงคุณสมบัติของพระไภษัชยคุรุโพธิสัตว์ พระสูรยไวโรจนะโพธิสัตว์ และพระจันทรไวโรจนะโพธิสัตว์ ว่าผู้เอ่ยนามของท่านก็สามารถหายจากโรคได้

ต่อมาข้อความจารึกกล่าวถึง ภารกิจการปราบโรคระบาดของพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ ด้วยการระดมหมอผู้เชี่ยวชาญในการใช้ยา เช่นเดียวกับกองทัพต้องใช้ทหารกล้าปราบข้าศึก พระองค์ จึงสร้างอโรคยศาล และสุคตาลัย คืออาคารที่ประดิษฐานพระโพธิสตว์ทั้งสาม เพื่อสร้างความสุขให้แก่ประชาชน หลังจากได้รับความทุกข์ความเดือดร้อน จากการช่วยกันทำสงครามปราบข้าศึก ทั้งจากภายนอกและภายในประเทศ ทั้งยังมีกรรมซ้ำเติมด้วยโรคระบาด ซึ่งจารึกกล่าวเปรียบเทียบว่า เหมือนกลียุค พระองค์จะแก้ไขทุกอย่างให้สงบเพื่อ