บทความ

กำลังแสดงโพสต์จาก กรกฎาคม, 2022

ตำนานพื้นบ้าน ทุ่งกุลาร้องไห้

รูปภาพ
 ทุ่งกุลาร้องไห้ ทุ่งกุลาร้องไห้ เป็นที่ราบ ที่มีอาณาเขตกว้างขวางใหญ่ที่สุดในภาคอีสาน มีเนื้อที่ประมาณ 2,107,691 ไร่ มีที่ตั้งติด แม่น้ำมูล และลำน้ำสาขาของแม่น้ำมูล เช่น ห้วยทับทัน (ลำทับทันหรือคลองทับทัน) ห้วยเสียว ลำพลับพลา และบางส่วนที่ติด แม่น้ำชี ครอบคลุมพื้นที่ 13 อำเภอ 5 จังหวัด ได้แก่ อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จังหวัดมหาสารคาม; อำเภอชุมพลบุรีและอำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์; อำเภอปทุมรัตต์ อำเภอเกษตรวิสัย อำเภอสุวรรณภูมิ อำเภอโพนทราย และอำเภอหนองฮี จังหวัดร้อยเอ็ด; อำเภอศิลาลาด อำเภอราษีไศล และอำเภอยางชุมน้อย บางส่วนของ อำเภออุทุมพรพิสัย อำเภอห้วยทับทัน อำเภอบึงบูรพ์ ที่มีที่ตั้งติดห้วยทับทัน ลำทับทันหรือคลองทับทัน จังหวัดศรีสะเกษ; อำเภอค้อวัง และอำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร  ส่วนกว้างที่สุด อยู่ในท้องที่อำเภอปทุมรัตต์ เกษตรวิสัย สุวรรณภูมิ โพนทราย มีเนื้อที่ประมาณ 847,000 ไร่ ส่วนทุ่งที่มีชื่อลือนามว่า ทุ่งกุลาร้องไห้นั้น อยู่เขตอำเภอเกษตรวิสัย และอำเภอสุวรรณภูมิจังหวัดร้อยเอ็ด และอยู่ในเขตอำเภอท่าตูม อำเภอชุมพลบุรี จังหวัดสุรินทร์ ถ้าเรายืนอยู่ในใจกลางทุ่งแถบนี้แล้วเหลียวมองไ...

ฉันยังรักเธอ...

รูปภาพ
  ความเดียวดายในม่านฝัน ความหม่นเศร้าตามระรานทุกห้วงลมหายใจ  ขณะระบายความห่วงใย จินตนาการแห่งบทเพลง…   ฉันพยายามทำความรู้จักกับขี้เกี้ยมน้อยตัวหนึ่ง  ที่จับอยู่บนใต้เพดานห้อง ถามถึงความเป็นไปของมัน  แต่ก็เพียงความว่างเปล่า  เปล่ากลวงแม้กระทั่งความคิด...   ฉันไม่รู้เลยสักนิดว่า  การจมปลักอยู่กับอดีตอันเส็งเคร็ง  มีอะไรดีมากเกินไปกว่านี้ไหม  ไม่มีแม้กระทั่งคำตอบจากสายลมหนาว... ฉันเทียวไถ่ถามหยดน้ำตาผู้ซื่อสัตย์   ผู้ปฎิบัติหน้าที่คอยดูแลในยามเหงาเศร้า  ทุกครั้งที่คิดถึงอดีตอันขื่นเศร้า ขณะสวมใส่ชุดนักศึกษาฝึกสอน ยืนอยู่หน้าชั้นเรียน ตะโกนเสียงอันแหบเบา สอนเด็กนักเรียน ในใจร้าวเศร้า... ฉันยังจำได้ดี ภาพอดีตผุดแย้ม ขณะนั่งอยู่ริมฝั่งชี เมื่อครั้งไปเที่ยวงานบุญประจำปีอำเภอมหาชนะชัย อนาคตที่ฉันวาดหวัง พ่อพิมพ์ของชาติ แม้กระทั่งคำสัญญา ที่ให้ไว้กับพ่อแม่... ความฝันแหลกสลาย ตามหลอนใจฉัน ฉันสอบบรจุครูไม่ติด อนาคตมืดบอด มีเพียงจดหมายให้กำลังใจจากหญิงสาว ในเช้าของวันที่ 15 พฤษภาคม 2543… บางถ้อยสำนึก... ตื้นลึกแค่ไหนไม่อาจหยั่งถึงได้ ...

โทณพราหมณ์เจดีย์ สถานที่แบ่งพระบรมสารีริกธาตุขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า

รูปภาพ
 สถานที่แบ่งพระบรมสารีริกธาตุขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า  สถานที่แบ่งพระบรมสารีริกธาตุ หรือ “โทณพราหมณ์เจดีย์” ปัจจุบันตั้งอยู่ทางด้านหลังของ “วัดไทยกุสินาราเฉลิมราชย์” เมืองกุสินารา รัฐอุตตรประเทศ ประเทศอินเดีย โดยมีต้นโพธิ์ขนาดใหญ่ เป็นที่สังเกต จากบันทึกหลวงจีนเสวียนจั้ง (พระถังซัมจั๋ง) กล่าวตอนหนึ่งว่า “เห็นเสาหินของพระเจ้าอโศกมหาราชอีกอันหนึ่งปักอยู่ที่หน้าสถูป อันเป็นสถานที่ที่มีการแบ่งปันพระบรมสารีริกธาตุ” ครั้งนั้น บรรดาผู้ครองแว่นแคว้นต่างๆ ทราบข่าวว่าพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จปรินิพพานแล้ว ที่กรุงกุสินารา จึงส่งฑูตไปเจรจา ขอส่วนแบ่งพระบรมสารีริกธาตุ จากพวกมัลละเมืองกุสินาราเพื่อนำไปสักการะบูชา ในแว่นแคว้นของตน แต่เหล่าเจ้ามัลลกษัตริย์ปฏิเสธ  พวกกษัตริย์และพราหมณ์เหล่านั้น รวม ๗ นคร ต่างพากันมายื่นคำขาดว่า จักให้พระบรมสารีริกธาตุ หรือจักรบ แล้วตั้งทัพล้อมเมืองกุสินาราไว้ พวกเจ้ากุสินารา ตรัสว่า ธรรมดาว่าพระรัตนะทั้งหลาย ที่เสมอด้วยพุทธรัตนะไม่มีในโลก พร้อมทั้งเทวโลกก็พระรัตนะนั้น เกิดในเขตคามของพวกเรา เราจักไม่ยอมให้ส่วนแบ่งแห่งพระบรมสารีริกธาตุนั้น แก่ผู้ใด  โท...

เปียกปอน...

รูปภาพ
   เปียกปอน ชื่นเช้า ปรายฝน หนาว... แสงแดดเก่าแก่ โผล่พ้นเมฆทะมึน ดวงอาทิตย์ พยายามถีบตัวหนีก้อนเมฆ ทั้งที่เดือนดาวยังไม่กลับบ้าน ต้นข้าวหยอกลม บางน้ำค้างจับเกาะ เพื่อรอละลาย แดดอุ่นประหลาด ความฝันเปียกปอน ใจเปียกปอน ความคิดถึงเหน็บหนาว ความรัก... เปียกปอน

นิยายรักริมทุ่ง...

รูปภาพ
 เพ่งภาพความเศร้า... ที่ละเลงด้วยสีน้ำตา แต้มเปื้อนบนกระดาษใจ แผ่นถ้อยสำนึกแห่งรัก... ครุ่นคำนึงถึงเหตุการณ์ 14กุมภาพันธ์2534 นิทรรศการน้ำตา... วาเลนไทน์แห่งรัก ดอกกุหลาบหลายดอก จากสวนดอกไม้  เพื่อหญิงสาวอันเป็นที่รัก… ฟ้าคำราม... ความคิดหลุดจากอดีตแสนหวาน ต้นข้าวลู่ลม เต็งรังสลัดกิ่งตายลงทับต้นข้าว ชาวนาผู้อาภัพ... ขณะย่ำไปบนคันนา เขียดโม่กระโดดลงนา หลบอันตรายจากฝ่าเท้าอันหยาบกร้าน มุดหายไปซุกซ่อนใต้น้ำข้างกอข้าว ขุ่นน้ำ... หมาดน้ำตา... ผ่านคืนห่าฝน รุ่งเช้า,เปียกน้ำค้าง บ่นพึมพำ หยุดยืนปรับทุกข์กับนกเอี้ยงโหม่งสองตัว เพ้อรำพัน... ไม่มีข่าวจากความคิดถึง ในความเดียวดาย ช่อนนาดีดน้ำ กบร่ำร้องเพลงอย่างมีความสุข อ้าว,เสียงเขียดโม่ ร่ำร้องอย่างเจ็บปวด ขณะขาอีกข้าง ถูกงูเตื่อยงับไว้ ผู้ร่วมชะตากรรม... นิยายรักริมทุ่ง เสียงฮัมเพลงรัก เบาเบา เล็ดลอดอย่างแผ่วเศร้า แต่นกเอี้ยงสองตัวที่จับเกาะต้นตูมกา ยังได้ยิน...

ชื่นเช้า...ฤดีใจ

รูปภาพ
 "นับเม็ดฝนหล่นพรำระบำทุ่ง ริ้วรุ้งโค้งครอบครึ่งขอบฟ้า ปลิดขั้วฟ้อนร่อนส่ายใบไม้ชรา เริงลมสบตากรกฎาคม..." พร่างพรมลมฝนหล่นเช้า ฤดูกาลผ่านเลื่อนเคลื่อนคล้อย แปดสองหน ฝนหลายใจ กระหน่ำซ้ำราวบ้าคลั่ง... เสียงปลาดีดน้ำ ระบำท้องนา เสียงรถไถนา เงียบหายไปกับเสียงฟ้าคำราม... ใครบางคน ใส่เสื้อกันฝน เก็บกู้เบ็ดเช้า... มืดครึ้มกว่าคืนค่ำผ่านลา บางใครนั่งนับเม็ดฝน กระหยิ่มใจ ข้าวไม่ตายแล้ว...

ฟ้าเบื้องบนบ่นอะไรบ้าง...

รูปภาพ
 เถอะ!ฝน... ฟ้าเบื้องบนบ่นอะไรบ้าง ฤดูกาลเคลื่อนคล้อย วิถีชาวนา,ภาคการเกษตร บางหย่อมหญ้า สัมผัสแดดร้าย สองถึงสามวันผ่าน แห้งกรอบ... บางใบหญ้าบิดม้วน ราวนักกีฬายิมนาสติก ทะมึนเมฆ... ภาพเขียนของจิตรกรเอก แต้มเต็มภาพเขียนด้วยท้องทุ่งนา นกกระจิบหลงฝูง ต้นข้าววัยเยาว์เล่นลม ละอองฝนโปรยปราย ดอกกระเจียวบานแล้ว ลิเกตองกุงเริงระบำ เสียงร้องขอความช่วยเหลือของกบหนุ่ม เหมือนใจจะขาด คาดคะเนจากเสียงร้อง คงพลาดท่าเสียทีให้คู่ปรับตัวฉกาจ วัฏจักรธรรมชาติ... บางความรู้สึก ฉันมีความสุข มากเกินกว่าจะหาซื้อด้วยเงินตราใดใด...

ฉันไม่มีเวลาให้น้ำตาอีกต่อไป...

รูปภาพ
  ฉันไม่มีเวลาให้น้ำตาอีกต่อไป เพราะฉันตัดญาติขาดมิตรกับน้ำตาตั้งแต่วินาทีนี้ ขณะที่ฉันเฝ้ามองพระอาทิตย์ตกดิน ไกลออกไป... ภาพเลือนลางของเทือกเขาภูพาน ฉันคิดถึงใครบางคน ก่อนเกิดอุทกภัยในดวงตา เศร้า เสียงลมเหงาร้องเพลง ฉันคิดถึงภาพวันที่เธอร้องไห้ เจ็บ... ฉันเกือบสิ้นลมหายใจ สะเทือน... โพล้เพล้ แว่วเสียงจิ้งหรีด ฉันพยายามหยุดความคิดถึง สะอื้น... ฉันไม่มีเวลาให้น้ำตาอีกต่อไป

นัยน์ตา...กรกฎาคม

รูปภาพ
  แผ่วเพลงรัก จากหญิงสาวในบทกวี ขับทุ้มลำ ไพเราะเสนาะหู น้ำเสียงออดอ้อน รัญจวนจิต ชวนเคลิ้ม ใหลหลง... แห่งเช้า...กรกฎาคม บทกวีนิรนาม จากฟากทุ่ง ไกลลิบ ใครบางคน ท่องลำทำนองเสนาะ หมอกเช้าหนาว แต่อุ่นประหลาด เสียงน้ำล้นคันนา แผ่วเศร้า เงียบเสียงปลาดีดน้ำ แดดสายขี้เซา ซุกซ่อนตัวใต้หม่นเมฆ ใครบางคน ร่ำร้องหมอลำปริศนา  เดินร่ายรำบนคันนา...

พระแก้วมรกต เคยประดิษฐาน ณ นครเชียงตุง

รูปภาพ
 นักโบราณคดีจีนมีหลักฐานว่าพระแก้วมรกตสร้างขึ้นที่นครต้าลี่ สมัยน่านเจ้า1,500 ปีมาแล้ว แต่ด้วยปัญหาความมั่นคงจึงต้องปกปิดเรื่องนี้ไว้ไม่ให้รู้ถึงจักรพรรดิจีนในสมัยราชวงศ์ถัง  ต่อมาเมื่อความลับรั่วไหล มีข่าวว่าเมืองต้าลี่มีสมบัติล้ำค่า จักรพรรดิจึงดำริเรื่องยกทัพ ชาวน่านเจ้าจึงแอบอัญเชิญพระแก้วมรกตลงมาทางใต้ ประดิษฐานไว้ที่วัดพระแก้วในสิบสองปันนา โดยมีหลักฐานคือวัดพระแก้วอยู่ที่เชียงรุ่งมีอายุกว่า1,300 ปี  เมื่ออิทธิพลของกองทัพจีนมารุกรานถึงเชียงรุ่ง พระแก้วมรกตก็ถูกอัญเชิญเคลื่อนย้ายมาอยู่ที่เมืองเชียงตุง คาดว่าจะประดิษฐานอยู่ที่วัดพระแก้วในเมืองเชียงตุงเป็นเวลาเกือบ 300 ปี และมีการปกปิดไว้ไม่ให้รู้ว่าเป็นองค์พระที่มีความล้ำค่า ต่อมาเมื่อราว 600 ปีมานี้ มีการค้นพบพระแก้วมรกตหุ้มด้วยปูนซ่อนอยู่ในเจดีย์ที่เมืองเชียงราย ด้วยความที่ไกลพ้นจากอิทธิพลของกองทัพจีนและมองโกล พระแก้วมรกตจึงถูกเปิดเผยออกมาสู่ประวัติศาสตร์ของสยามโดยไม่ต้องซุกซ่อนอีกต่อไป มีร่อยรอยหลักฐานที่พิสูจน์ได้ว่าพระแก้วมรกตเคยประดิษฐานอยู่ในวัดพระแก้ว 9 วัดและแต่ละวัดสามารถระบุช่วงเวลาที่ชัดเจนได้ โดยมีพระแท่นห...

ขณะที่...

รูปภาพ
  ช่องว่างระหว่างลมหายใจ คือสายใยบางๆ ของความสิเน่หา ฉันเรียกว่า"นิยามรัก" หลายขวบปีที่เนิ่นนาน จ่อมจมในวังวนอดีต ขุ่นข้นในโมงยามชีวิต เหลาะแหละทางความคิด ฉันถามใจตัวเองเสมอ บ่อยครั้ง... นั่งดูลิเกขนนก เริงระบำแหวกว่ายอากาศ ร่วงสบดิน  พลบค่ำของลมหายใจ แสงอาทิตย์ เบียดแทรกลับหายไปที่ตรงขอบฟ้า ฟากฝั่งตะวันตก เปาะแปะน้ำค้าง รัตติกาล ท้องทุ่งอุทยานใจ ฉันรำพัน ใครบางคน แม้ทุกลมหายใจ ขณะที่...

อื่นใด...

รูปภาพ
  เธอเห็นไหม ความรักที่ใครบางคน ทำหล่นหาย ที่ใดก็ไม่รู้ อาจเป็น ที่ที่เธอกับฉันเคยร่ำไห้ แต่ฉันไม่มั่นใจ ว่าที่ใดกัน เธอจำได้ไหม หรือลบลืมไปแล้ว ใช่สิ... เพราะไม่ใช่เรื่องสำคัญ จริง... เหนืออื่นใด ฉันก็เคยทอดทิ้งหัวใจ ของใครคนนั้น เช่นกัน...

ก่อนการพรากจาก...

รูปภาพ
  กลั้นใจฟัง... เสียงหยดน้ำตา กลืนเก็บสะอื้นอั้น ลมหายใจแผ่ว เจ็บยิ่งกว่าตายจาก... พลัดพราก เช็ดน้ำตา ใบหน้าของความเศร้า ฉันพยายามเก็บจดทุกภาพทรงจำ เธอ...ในความทรงจำ พับเก็บในห้วงคำนึง ฉันไม่ได้ร้องไห้ แค่น้ำตามันไหล... ในวันที่ทุกสิ่งอย่าง เป็นเส้นขนาน ฉันพยายามเขียนบันทึกไว้ในใจ เขียนเรื่องราวดีดี ระหว่างเรา แม้มันจะกลายเป็นเรื่องเศร้า แต่...เธอเชื่อไหม ทุกเรื่องราว ที่เราร่วมขีดเขียนด้วยกัน มันคือนิยายรัก "ก่อนการพรากจาก..."

วัดสวนดอก ถนนสุเทพ ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่

รูปภาพ
 วัดสวนดอก ถนนสุเทพ ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่  พระเจ้ากือนา โปรดให้สร้างพระราชอุทยานของพระองค์ให้เป็น " วัดบุปผารามมหาวิหาร " ในปี พ.ศ. ๑๙๑๔ แล้วได้นิมนต์พระสุมนะเถรมาจำพรรษา ต่อมาในปี พ.ศ. ๑๙๑๖ ได้สร้างสถูปบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ซึ่งพระสุมนเถรอัญเชิญมาจากเมืองสุโขทัย  ต่อมาในสมัยของพระเมืองแก้ว ได้ทำการบูรณปฎิสังขรณ์พระอารามแห่งนี้รวมทั้งได้โปรดให้สร้างหอมณเฑียรธรรม มณฑปพระไว้หล่อพระพุทธรูปประธานในพระอุโบสถ และโปรดให้สร้างพระอุโบสถขึ้นใหมทั้งยังหล่อพระพุทธรูปสำหรับประดิษฐานในพระอุโบสถหลังใหม่นี้ด้วย จากนั้นได้โปรดให้ผูกพัทธสีมาโบสถ์ที่สร้างใหม่ และเริ่มประชุมสงฆ์ทำสังฆกรรมภายในพระอุโบสถแห่งนั้นนั้น  วิหาร เป็นอาคารชั้นเดียวขนาดใหญ่ มีปีกนกต่อยื่นออกมาจากเชิงชายคา ๒ ชั้น โครงหลังคาประดับช่อฟ้า ใบระกา และหางหงส์ ปั้นลม หน้าบัน และช่องอุดปีกนกมีลวดลายปูนปั้นประดับกระเบื้องเคลือบสี เพดานหลังคาด้านหน้าและเพดานปีกนก มีลายปิดทองเป็นรูปดาวอยู่ทั่วไป บริเวณสันหลังคาประดับบราลีทำด้วยดินเผาเคลือบ  ตัววิหารยกพื้นสูง มีทางเข้าทางด้านหน้า ผนังอาคารส่วนอื่น ๆ ไม่ม...

ท่องเทียว...

รูปภาพ
  ท่องเทียวทาง ระหว่างเช้า หมอกหมาด น้ำค้าง ชุ่มเปียก... ขะแญงหอม กลางทุ่งนา ข้าวระบัดใบ ระบำลมเหงา... ครึ้มฝน ฟากฝั่งตะวันตก ริ้วรุ้งย้ายสำมะโนครัว ลาลับ เธอจะกลับมาไหม... นกกระจิบ ร้องเพลงทุ่งรักนาเรา ผู้บ่าวรถไถ จอดรถเลาะทุ่ง... กบหนุ่มบริกรรมคาถา เขียดจะนาร่ำร้อง ขณะงูตาแห ศัตรูตัวฉกาจ งับกัดที่ต้นขา ชะตากรรม... ฟ้าคำราม ก่อนห่าฝนกระหน่ำซัด ไม่ทันตั้งตัว นกร้องเสียงหลง... ลิเกตองกุง ลีลาอ่อนช้อย ท่ามกลางสายฝน ก่อนร่วงซบดิน... ต้นข้าวเริงระบำ อีกไม่นาน เพลงปี่ซังข้าว จะเริ่มบรรเลง...

บางที...

รูปภาพ
   สงสัยบ้างก็ดี ย้อนแย้งบ้างก็ดี ขัดแย้งบ้างก็ดี ยอมบ้างก็ดี น้อมรับบ้างก็ดี... บางที อาจจะเป็นกระจกส่องเงา ให้แก่เราบ้างก็ได้ ไม่มากก็น้อย... เชื่อสิ! ขณะเวลาเคลื่อนคล้อย บางความคิดมืดบอด สบถคำต่ำตม จริงไหม? บางใครแอบสะใจ บางใครแอบก่นด่า บางใครเฉยชา บางความเงียบเศร้าหัวเราะเยาะ แม้แต่ฟ้า ยังคำรามเสียดเย้ย... สมน้ำหน้า ไอ้ขี้แพ้ ผู้อ่อนแอต่อโลก บางที... เรื่องราวที่พึ่งพ้นผ่านไป แอบตั้งคำถามกับหัวใจ อ่อนไหวใช่ไหม? รู้ได้อย่างไร? คราบน้ำตามันฟ้อง...

เงียบ...เพื่อฟังเสียงหัวใจร้องไห้

รูปภาพ
   เปลี่ยวเหงา แม้แต่เสียงลมรำเพย นิ่งฟัง... เสียงหัวใจร้องไห้ แอบนับเสียงสะอื้น หยดน้ำตา... ความคิดชราภาพ บ่นงึมงำ แผ่วร้อนเรือนร่าง ราวผู้ป่วยโซ... โมงยามชีวิต ลมหายใจเฝือดฝาด ขากถุยความท้อแท้ แย้มยิ้มอย่างยาก... ไปต่อหรือหยุด ถกความรักกับกาลเวลา ผ่านมาแล้วผ่านไป ได้อะไร? ฮัมเพลงกลบเกลื่อน เสียงสั่นเครือ เงียบหายไปในลำคอ เงียบ...

ล่องลอย...

รูปภาพ
  เรือนร่างแห่งรัก ตราตรึงในมโนนึก ทุกสัมผัสที่นิ่มนวล เคลิ้มหลง... ราวจิตหลุดลอย เพ้อพะวงในภวังค์ แหวกว่ายในทะเลสุข จ่อมจมในลึกที่ยากหยั่ง ซึ้งกระซิบซาบ สั่นสะท้าน เพียงแนบชิด แทบสิ้นลม ใจล่องลอย...

พระธาตุพนมถล่ม

รูปภาพ
พระธาตุพนมพังทลาย พระธาตุพนมถล่ม 2518 เมื่อได้เกิดแผ่นดินไหวในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2518 เกิดรอยร้าวขนาดใหญ่ขึ้นมากมาย ลามจากส่วนบนที่เริ่มปริร้าวลงมายังฐาน องค์พระธาตุพนมก็เริ่มเอียงจากแกนเดิม ต่อมาเข้าช่วงฤดูฝน ในเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม มีฝนตกหนักเกือบทุกวัน และมีลมแรงพัดตลอดเวลา รอยร้าวที่มีแต่เดิม เริ่มแยกออกกว้างขึ้น วันที่ 11 สิงหาคม พ.ศ 2518 ตอนเช้า ฐานพระธาตุพนมด้านทิศตะวันออก ผนังปูนตรงลวดลายประตูจำหลักซึ่งอยู่ กึ่งกลางของด้าน ตลอดถึงส่วนที่เป็นซุ้มทรงบายศรี ปูนกะเทาะหลุดร่วงลงมาทั้งแผ่นล่วงมา ถึงเวลาเย็นอิฐหลุดร่วง จะได้ยินเสียงครืดคราดออกมาจากภายในองค์พระธาตุ ส่วนฐานนั้น อิฐร่วงลงมาเป็นระยะ ๆ ทะลวงลึกเข้าไปเป็นช่อง เหมือนถูกคว้านให้เป็นโพรงอยู่ภายในฐาน การหลุดร่วงของอิฐ ในตอนนี้มีทั้งอิฐและดินหล่นลงมา จนกระทั่งมองเห็นหินแท่งยาวแบนอยู่ภายในแท่งหินทำให้เข้าใจว่า ส่วนฐานขององค์พระธาตุพนมภายใน เป็นดินมากกว่าอิฐหรือหิน องค์พระธาตุเอียงไปทางทิศตะวันออกจนเห็นได้ชัด  ครั้นถึงเวลา 19.38 น. พระธาตุพนมได้ล้มทลายลงมาทั้งองค์ องค์พระธาตุพนมได้หักล้มลงไปทางทิศตะวันออกทั้งองค์ ทับวัตถุก่อสร้าง...